Son dövrlər mediada irqçiliklə bağlı xəbərlərin
artdığı müşahidə olunur. Xüsusilə, futbol və bir sıra idman yarışlarında qaradərili
idmançılara banan atılması və s. hadisələr bundan xəbər verir. Sonuncu Avropa
Birliyi seçkilərində də irqçi radikal sağ partiyaları qalib gəldi. Avropadakı radikal
sağ adlanan bu partiyaların ortaq səciyyəvi xüsusiyyətləri isə qatı irqçi
olmaları, avropalılardan başqa heç bir milləti qəbul etməmələridir. Avropada bu
cür partiya və hərəkatlara dəstək də getdikcə artır. Gəlin məsələnin həllinə
keçməmişdən əvvəl irqçiliyin nə olduğunu və mənşəyini araşdıraq.
İnsanların fiziki fərqlilikləri irqlərarası üstünlük və ya zəiflik kimi dəyərləndirib müəyyən
irqlərin daha üstün olduğunu iddia edən ideologiyaya irqçilik deyilir. Əslində irqçilik tarixin hər dövründə
özünü büruzə verib. XVI əsrdən sonra Amerikanın kəşfi, bir çox Avropa dövlətlərinin
imperiya qurmaq naminə Afrika və Asiyada işğalçılıq siyasəti yürütməsi və
insanları kütləvi şəkildə qətlə yetirməsi irqçilikdən xəbər verir. Xüsusilə Amerikanın
kəşfindən sonra avropalıların Amerikanın yerli sakinlərinə tutduqları divan
irqçiliyin bariz nümunələrindən biridir. O dövrdə Amerikadakı yerlilərin nəslini
kəsməyi hədəfləyən İspan "conquistadorlar”
(işğalçılar) belə bir açıqlama
etmişdilər: “Yerlilər həqiqi insan deyil,
inkişaf etmiş heyvan növüdürlər”. Bu
şüar o dövrdə bütün imperialist qüvvələrin
əsas devizinə çevrilmişdi. Lakin bu şüarın elmi əsası çatışmırdı. Bu “elmi əsası”
da Darvin təmin etdi. Çarlz Darvin “Növlərin
Mənşəyi” və “İnsanın təkamülü” adlı kitablarında insanın inkişaf etmiş heyvan növü olduğunu iddia
etdi. Lakin eyni zamanda bəzi irqlərin təkamüllərini tamamlayıb “mədəni irqə” çevrildiklərini,
bəzilərinin isə hələ təkamülünü tamamlamadığını və “zəif, aşağı irq” olduğunu
vurğuladı. Darvinin “mədəni irq”i avropalı ağ insanlar idi. Yerdə qalan digər
bütün millətlər isə “aşağı irq” statusunda idi. Müasir irqçiliyin banisi Çarlz
Darvindir. Təsdiqi isə Darvinin öz sözləridir: "Bəlkə də yaxın gələcəkdə mədəni insan irqləri vəhşi
irqləri tamamilə yer üzündən siləcəklər və onların yerinə keçəcəklər. Digər tərəfdən
meymunabənzər insanlar da yox ediləcəklər. Beləliklə, insanla ən yaxın
qohumları arasındakı boşluq daha da böyüyəcək. Nəticədə dünyada indiki avropalı irqlərdən daha mədəni
olan irqlər və indiki zəncilərdən,
Avstraliya yerlilərindən və qorillərdən daha geridə olan babun növünə məxsus meymunlar qalacaq" 1
Mövzu ilə bağlı Darvinin başqa bir ifadəsində isə "Təbii seçməyə əsaslanan mübarizənin
mədəniyyətin inkişafına sizin düşündüyünüzdən daha çox fayda verdiyini və verməyə
davam etdiyini sübut edə bilərəm. Təsəvvür edin ki, bir neçə əsr əvvəl Avropa türklər
tərəfindən işğal edildikdə Avropa millətləri nə qədər böyük risk altında
qalmışdı, amma artıq bu gün Avropanın türklər tərəfindən işğalı bizə çox gülünc
gəlir. Avropa irqləri olan mədəni irqlər həyat mübarizəsində türk barbarlığına
qalib gəlmişdilər. Dünyanın yaxın gələcəyinə baxdıqda bu cür aşağı irqlərin
çoxunun mədəniləşmiş ali irqlər tərəfindən məhv ediləcəyini (yox ediləcəyini)
görürük".2 deyilir.
Bu fikirlərdən də aydın olur ki, Darvin insanları “mədəni irq”,
“avropalı”, “ağ irq” və “aşağı irq” adlanan
bir neçə qrupa bölür və bu insan irqləri arasında mübarizə gedəcəyini, güclü
irqlərin zəif irqləri əzəcəyini bildirirdi. Bunu da təbiətin qanunu kimi təqdim
edib irqçiliyə təşviq edirdi. Ancaq bu fikirlər əsla həqiqəti əks etdirmir. Çarlz
Darvinin təkamül fərziyyəsinin elmi əsası yoxdur. Bu günə kimi Darvinin səsləndirdiyi
heç bir fikir elmi cəhətdən öz təsdiqini tapmayıb. Əksinə, bütün elmi faktlar təkamül
fərziyyəsinin əleyhinə olmuşdur. Lakin o dövrdə imperialist qüvvələr özlərinə sərf
etdiyi üçün Darvinin fikirlərindən istifadə etmişdilər. İrqçiliyin “elmi” əsasında
Darvinin təkamül fərziyyəsinin olduğunu antropoloq Lalita P. Vidyarti belə açıqlayır: "İnsanın mədəni
bir təkamül dövrü keçdiyinə və ən üst pillənin Ağ Adamın mədəniyyəti olduğuna inanan
sosioloqlar tərəfindən Darvinin "güclülərin həyatda qalması" düşüncəsi
sevinclə qarşılandı. Bunun nəticəsində XIX əsrin ikinci yarısında qərbdə elm
adamlarının əksəriyyəti irqçiliyi mənimsədilər". 3
Nəticədə Darvin bu fikirləri ilə irqçiliyə “elmi” status qazandıraraq o dövrün bütün
imperialist işğalçılarına rahat şərait yaratdı. Bundan sonra irqçiliyə söykənən
yüzlərlə qətliamlar törədildi və XX əsr dünya tarixinə ən qanlı səhifə kimi
daxil oldu. Bu qətliamların ən aktiv iştirakçıları isə irqçilik siyasəti yürüdən
nasistlər oldular. Hitler nasizmi qurmaq üçün Darvinin təbii seçmə qanundan istifadə etdiyini həm
“Mayn Kampf” əsərində açıqlamış, həm də öz çıxışlarında dəfələrlə vurğulamışdı.
Nasizmə görə irqlər bir neçə
kateqoriyaya bölünürdü. “Mədəniyyət yaradan irqlər” yəni “ali irq” və Darvinin sözü ilə “Ağ irqlər”. Bura başda almanlar olmaqla avropalılar daxil idi.
Digər kateqoriyada “mədəniyyəti izləyən
irqlər” var idi. Buraya çinlilər və yaponlar daxil idi. Nasizmə görə üçüncü
kateqoriyanı isə “mədəniyyətə zərər verən irqlər” təşkil edirdi. Buraya isə başda yəhudilər,
slavyanlar və s. olmaqla yerdə qalan bütün irqlər aid idi. Hitlerin fikrincə ali irq digər zəif irqləri əzməli
və təkamül prosesini sürətləndirməlidi idi. Beləliklə, Hitler bu düşüncələri həyata
keçirdi və bu hadisələr XX əsrə tarixin ən böyük vəhşiliyi kimi damğasını
vurdu. Bəs bu fikir nəyə əsaslanırdı? Darvinin bu sözlərinə: “Vəhşi insanların bədənləri və
başları zəif olanları sıradan çıxarır və sağ qalanlar, əksərən, həqiqətən
sağlam olanlardır. Digər tərəfdən biz mədəni insanlar sıradan çıxma prosesinin
qarşısını almaq üçün əlimizdən gələni edirik; axmaqlar, şikəstlər və xəstələr
üçün müalicəxanalar qururuq, kasıbları
qoruyan qərarlar qəbul edirik, tibb mütəxəsislərimiz hər bir xəstəni yaşatmaq
üçün ən son ana qədər bütün məharətini göstərir...Beləcə mədəni toplumların zəif üzvləri öz nəsillərini
davam etdirirlər.Ev heyvanı yetişdirməklə
məşğul olan heç kim bunun insan irqinə böyük zərər verəcəyindən şübhə etməz.” 4
Darvin bu
sözləri ilə açıq aşkar şəkildə “üstün irq” xaricində bütün insanların, əslində,
insan irqi üçün təhlükə törətdiyini bildirirdi. Darvinin bu cümlələrini
Hitler sözbəsöz həyata keçirdi. Öz ağlınca zəif gördüyü bütün
irqləri qırmağa başladı. Mühariblərlə yanaşı Almaniyanın daxilində də zəif, şikəst, xəstə, əqli problemləri olan
insnalara qarşı amansız mübarizə aparılırdı. Bunun üçün 1933-cü ildə iqtidara gələn
kimi “irqi sterilizasiya” adlı qanun qəbul
etdi. Bu qanuna əsasən ölkədəki bütün xəstələr, şikəstlər, fiziki qüsurlular,
yaşlılar, əqli problemi olanlar daxil olmaqla 80.000 insan “Nasist Müqəddəs Sağlamlıq Məhkəmələri” tərəfindən
iki-üç il ərzində qısırlaşdırıldı. Bununla yanaşı minlərlə dəli və əqli
problemləri olan xəstələrə zəhər verilərək öldürüldü.
Faşistlərin zülmlərini saymağa davam etsək cildlərlə
kitab yazarıq. Burada əsas məsələ bu zülmlərin statistikası yox, mənbəyidir. İrqçiliyin
indiyə kimi müşahidə edilən bir sıra təzahürlərinə misallar çəkdim. İndi isə keçək bu problemin həll yoluna.
İrqçiliyin mənşəyinin Darvinin təkamül fərziyyəsi
olduğunu dəlilləri ilə sizlərə təqdim etdim. Bir problemin həlli üçün onun mənşəyinin bilmək çox əhəmiyyətlidir. Lakin irqçilik məsələsində
insanlar problemin nədən qaynaqlandığını sanki görmək istəmirlər. Bir çox
televiziya proqramlarında, radio verilişlərində
və müsahibələrdə irqçiliklə bağlı səsləndirilən fikirlərə rast gələ bilərsiniz.
Hər kəs iqrçiliyin ciddi problem olduğunu vurğulayır, ancaq heç kim həll yolunu
dilə gətirmir. Çünki problemin qaynağını araşdıran yoxdur. Bu yaxınlarda Avropanın ən çox seyr edilən
kanallarından birində irqçiliyə həsr
edilmiş genişmiqyaslı bir verilişə baxdım. Veriliş çərçivəsində irqçi hücumlara məruz qalmış qaradərili futbolçulardan müsahibə alınmışdı.
Bu futbolçuların hamısı onlara atılan
bananlardan şikayətlənirdi. Bir futbolçunun dediyi sözlər isə məsələnin mənşəyini
anlamağımız baxımından əhəmiyyətli idi. Futbolçunun uzun müsahibəsindən yadımda
qalan sözləri təxmini olaraq yazıram: “Mən hara gedirəm, qarşıma banan atırlar
və ya meymun səsləri çıxardırlar. Sanki biz
insan deyilik meymunuq”. Bu sözlər
sizə tanış gəlmədi? Gəlmədisə zəhmət
olmasa məqaləni yenidən oxuyun. Yuxarıda Darvinin zəncilər haqqında nə düşündüyünü qeyd etmişəm. Zəncilərin inkişaf etmiş meymun növü olduğunu vurğulayan
tək fərziyyə Darvinin təkamül fərziyyəsi idi. Lakin mənim baxdığım verilişdə bu nüansı heç kim vurğulamadı. Hamı irqçilikdən
şikayətləndi və veriliş bitdi.
Məsələnin həll yolu nədən ibarətdir?
Birinci nüans ondan
ibarətdir ki, irqçiliyin əsası olan təkamül
fərziyyəsinin heç bir elmi əsası yoxdur.
Bütün elmi dəlillər təkamül fərziyyəsinin əsassız olduğunu göstərir.
Dünyada irqçiliyin qarşısını almaq
üçün atılmalı tək addım təkamül fərziyyəsinin
əsassız olduğunu elmi dəlillərlə bütün dünyaya göstərməkdir. Bu, bütün
irqçi hərəkatlara ən tutarlı cavab olacaqdır. Bundan əlavə
milliyətçi və irqçi insanların sevməyəcəyi başqa bir nüans isə, əslində bütün insanların
eyni genetik xüsusiyyətlərə sahib olmasını dilə gətirməkdir. Stenford Universitetindən prof. Mark Feldmanın apardığı araşdırmaya əsasən bütün millətlərin, bütün insanların genetikası 99.9 % eynidir.
Mark Feldan : “…İnsan qrupları
arasında sezilə bilən fərqliliklər, məsələn, dəri rəngi və kəllə qutusu forması
genetik xüsusiyyətlərin olduqca kiçik miqyaslarda göstərdiyi fərqliliyin
nəticəsidir”. 5
Yəni dünyadakı
heç bir millət başqa bir millətdən, heç bir irq başqa bir irqdən üstün deyil.
İrqi üstünlük iddiaları ilə başqa
millətlərə qarşı yaradılan nifrət kampaniyalarının da heç bir əsası yoxdur. Yəni elmi əsası yoxdur.
Mövzu ilə əlaqədar Peyğməbərimizin (s.ə.v) bir
sözünüdə xatırlatmaq istəyirəm. “Nə ərəbin Əcəmə, nə də Əcəmin ərəbə üstünlüyü
yoxdur. Üstünlük sadəcə təqva ilədir”. Eyni şəkildə müqəddəs Kitabımız olan Quranda da ALLAH
hansısa xalqın başqa bir xalqdan üstün olduğunu vurğulamamış, əksinə üstünlüyün
sadəcə gözəl əməllə olacağını bildirmişdir. Quranda ALLAH insanlara hər zaman “ey iman edənlər”, “ey möminlər”, “ey insanlar” şəklində müraciət etmişdir. Yəni insana dəyər qazandıran onun irqi, milliyəti, qövmü deyil, hər kəsin sahib
olduğu əxlaq və etdiyi gözəl əməllərdir.
Üstünlük də sadəcə iman və gözəl əməllərlə ola bilər. İrqlərini əsas
tutub üstünlük iddiasında olanlar isə böyük yanılqı içindədirlər
Mənbələr
1. Charles Darwin, The Descent of Man, 2. Edition,
New York, A L. Burt Co., 1874, s. 178
2.
"Francis Darwin, The Life and Letters of Charles Darwin, Vol. I,
1888. New York:D. Appleton and Company, s.285-286
3.
Lalita Prasad Vidyarthi, Racism, Science and Pseudo-Science, Unesco,
France, Vendôme, 1983. s. 54
4. Charles Darwin, The Descent of Man, 2. Edition,
New York, A L. Burt Co., 1874, s. 171
Blogger ŞƏRHLƏRİ
Facebook ŞƏRHLƏRİ