Bədənimizdəki daxili orqanların hər
birindən sadəcə bir ədəd olmasında və bu orqanların uyğun yerlərdə yerləşdirilməsində
qüsursuz tarazlıq hakimdir. Ağciyərin sağ tərəfinin üç, sol tərəfinin iki hissədən
ibarət olmasının, ürəyin sol tərəfdə yerləşməsinin özünəməxsus rolu
var. Mədə, dalaq və mədəaltı vəzinin solda, qaraciyər və öd kisəsinin
sağda olması, ortadan yana doğru bir kvadrat formasında uzanan xaricdə qalın,
daxildə incə bağırsaqların olması əslində asimmetrik yerləşməsinə baxmayaraq, daxili orqanların qüsursuz bir
nizam içində sıralandığını göstərir. Uca Allah hər şeydə olduğu kimi bədənimizi
də hikmətlə dolu incəliklərlə birlikdə yaratmışdır.
Daxili orqanlarımızdakı bu
assimetriyanın qaynağının nə olduğu mövzusunda elm adamları uzun illərdən
bəri araşdırmalar aparırlar. Bu elm adamlarından biri də Nice-Sophia Universiteti İnkişaf Biologiyası və
Xərçəng Araşdırma İnstitutunun rektoru Stephane Nosellidir. Stephane Noselli apardığı araşdırmalarla embrionun
bir neçə hüceyrəsinin səthindəki kiçik kirpiklərin bu assimetriyanın qaynağı olduğu
nəticəsinə gəlmişdir.
Bəs kirpikli hüceyrələr körpənin
inkişafının hansı mərhələsində və necə fəaliyyət göstərirlər?
Embrionun inkişafının ən erkən mərhələsi
olan qastrulasiya dövründə (ilk iki həftə) körpənin
bədəninin qarın hissəsində keçici kiçik çöküntü yaranır. Bu çöküntünün olduğu
yerdə olduqca sıx bir şəkildə təxminən 200-300 kirpiklə əhatələnmiş hüceyrələrin
bir araya gəlməsi ilə bir yumru meydana gəlir. “Hensen düyünü” adlandırılan bu hüceyrə yığını başlanğıcda simmetrik olan və kürəyin, qarnın,
başın, ayaqların nəyə çevriləcəyinə sanki “qərar verən” embrionun simmetrik
xüsusiyyətini pozmağa başlayır. Burada qəribə olan xüsusiyyət düyünü meydana gətirən
kirpikli hüceyrələrin molekulyar quruluşunun klassik hüceyrələrin əksinə saat əqrəbi
istiqamətində fırlanmalarıdır.
Düyünü meydana gətirən kirpiklə əhatələnmiş
hüceyrələrin hamısı saat əqrəbi istiqamətində, sola doğru hərəkət edirlər. Bu
qeyri-adi vəziyyət elm adamları tərəfindən “düyünlü axın” olaraq adlandırılır.
Məhz kirpiklərin fırlanarkən meydana gətirdikləri bu axın
embrionu assimetrik formalaşdırmaq məqsədilə onun soluna gizli bir siqnal göndərir.
Burada düşünmək lazımdır ki, bu siqnalı göndərən kimdir?
Niyə düyünü meydana gətirən
kirpikli hüceyrələrin molekulyar quruluşu klassik hüceyrələrdən fərqlidir?
Elm adamları bu prosesi izləyir,
lakin hüceyrələri bu şəkildə hərəkət etdirən səbəbi izah edə bilmirlər. Halbuki
bu sualın cavabı çox aydındır. Çünki bu, göyləri və yeri bənzərsiz yaradan və
insanı yaratmağa bir damcı sudan başlayan Allah`ın üstün yaratmasının bir əsəridir. Bir Quran ayəsində belə buyurulur:
“Məgər insan onu nütfədən yaratdığımızı
görmür? Budur, o indi açıq-aşkar mübahisə edir.” (Yasin surəsi, 77)
Nərminə Kərimzadə
Blogger ŞƏRHLƏRİ
Facebook ŞƏRHLƏRİ