Əhməd bəy Ağaoğlu Malta sürgünlüyündən sonra qalan günlərini vətənində xidmət etməklə keçirmək niyyətində idi. Bu məqsədlə Azərbaycanda rəhbərlikdə olan Nəriman Nərimanova məktubla müraciət edir.
Birinci məktub:
Möhtərəm Nəriman ! 26 aylıq əsarətdən sonra nəhayət mən buraxıldım və başqa dostlarla bərabər gətirilib bizim xilaskarımız olan Ankara hökümətinin Romadakı nümayəndəsinə tapşırıldıq.
Doğrusunu desəm mən indi də bilmirəm ki, məni nə üçün həbs etmişlərdi və indi nə səbəbə azad edirlər. Bu uzun müddətdə qoca vaxtımda nə qədər cismani, maddi və mənəvi əziyyətlər çəkdiyimi , təhqirlər və istehsalar gördüyümü təsəvvür eləməzsiniz. Mənim ailəm İstanbulda qalıb məndən az əziyyət çəkmirdi. Mən iki dəfə sizə müraciət etmişəm, ailəm də həmçinin müraciət etmişdir. Ola bilər ki, ya bunlar gəlib sizə çatmayıb, ya da siz kömək etmək imkanı əldə etməmisiniz.
Bakıda bulunan ingilis əsirləri hadisələrindən və bizi xilas etməyə çalışdığınızdan bizi unutmadığınız məlumumuz idi. Görünür siyasi vəziyyətdən dolayı bunu icra etmək sizə mümkün olmamışdır. Bununla bərabər istər mən , istər mənim dostlarım təşəbbüslərinə görə sizə minnətdardırlar.
Şərsiz xeyir olmaz demişlər. Bu əsirlik müddətində mən çox oxudum, fikirləşdim, düşündüm. Qabaqcadan mənə tanış olan ingilis dilini əsaslı şəkildə öyrəndikdən sonra onun sayəsində və fransız dilinin köməyi ilə mən Qərb kulturasının əsasları haqqında çox oxudum . Sizə də məlum olduğu kimi müsəlman millətlərinin dillərini bildiyimdən mən çoxdan Şərqi bilirdim.
Bütün bu mütaliələr,düşüncələr və bu müddətdə görmüş olduğum təcrübələr məni qəti bir imana gətirmiş oldu ki, istər Şərqdə , istərsə də Qərbdə bütün ictimaim üsul və ictimai quruluş yalan, qaba arzu ,güclülərin gücsüzləri əzməkləri üzərində durmaqdadır. O şeyə ki, mədəniyyət ,hürriyyət ,müsavat deyilir , zəhərli bir yalan ,alçaq bir riyakarlıqdır ki, onların sayəsində yalnız qaba zülm və haqsızlıq səltənəti qurula bilər. Bu üsul- idarə öz yalan və riyakarlığı ilə davam etdikcə bəşəriyyətə qurtuluş yoxdur.
Biz şərq millətləri bütün mövcudluğumuz ilə Şərq naminə mübarizə aparmalıyıq.
Möhtərəm, doktor əgər mənim nəzəriyyə və inamımın səmimiliyinə , qabaqca əhəmiyyət verdiyinizdən indi layiqli mövqeyini işğal etdiyiniz işin qələbəsində əgər bir yaralılıq göstərəcəyimə inanırsınızsa , əmrinizə tabe olmaq üçün bir sözünüzü gözləyirəm.
Açıq deyim: Məni bu işə vadar edən xüsusi səbəb var. Mənim əlli bir yaşım var. Qocalığım yaxınlaşır. Bir neçə illik qüvvəm qalıb. Mən istərdim ki, bu illərimi doğma vətənimə ithaf edim, son çağlarımı orda keçirim, vətənimin torpağında dəfn olunum. Məni Ankaraya cəlb edirlər, orada geniş fəaliyyət imkanı verəcəklər. Hərgah Vətənim imtina edərsə , mən oraya gedəcəyəm.
İkinci məktub:
Köhnə bir dost üçün göstərdiyiniz böyük ehtirama qarşı çox minnətdar ,mütəşəkkirəm. Fəqət üç türlü düşüncə mənə bu ehtiramdan yaralanmağa mane olur:
- Təmsil etdiyiniz fikir sisteminə qatılmamaqdayam.
- Türklər üçün qurtuluş imkanının təkcə Osmanlı türklüyündə olduğu haqqında sizə də məlum olan fikir və qənaətimdə qalmaqdayam.
- Məni əsarətdən qurtararaq mənə yenidən can və varlıq vermiş Ankaraya getməyim mənim üçün bir namus borcu olmaq fikri.
Bu üç düşüncə məni doğulduğum yer olan Azərbaycana dönməkdən və təklif olunan yüksək məqamı qəbul etməkdən daşındırır . Sizin kimi, hər şeydən əvvəl açıqlıq və doğruluğa qiymət verən bir şəxsin məni məzur görəcəyindən şübhə etmirəm. Türklük bölünmə qəbul etməyən tamdır. Məqsəd ona xidmətdir. Bu xidmət harada edilirsə , müqəddəsdir, mübarəkdir.
Sizin kimi doğru, səmimi bir şəxsin , bütün türk aləminin və xüsusən türk mühitinin keçirməkdə olduğu bugünkü fəci böhran zamanı Azərbaycanın başında olması bütün türk aləmi üçün faydalı əlamətdir. Siz orada qüvvətli bir vəzifə adamı kimi iş başındasınız. Mən də Ankara rəislərinin qulluğundayam və ikimiz də daşıdığımız fikir və qənaətlər içində, hər şeydən üstü olan türklüyə xidmətdəyik. Budur, məsafələrin uzaqlığına baxmayaraq və təmin edəcək qayə!
Röyalə Məmmədova
Blogger ŞƏRHLƏRİ
Facebook ŞƏRHLƏRİ