1918-ci ilin başlaması ilə ermənilərin müsəlmanlara qarşı apardığı
soyqırımı yeni mərhələyə daxil olur.
Andronikə "Maksim" salamı
Tayqulaq Andronikin baçılıq etdiyi böyük qoşun Zəngəzuru, Naxçıvanı xaraba qoyaraq , minlərlə insanı qanına-qəltan edir.
Bununla
da doymayan cəllad erməni bu dəfə Göyçə
isiqamətində hücuma keçməyə qərar verir.Göyçənin
varlığını tarixdən silməyə çalışan erməni general Gəncəyə qədər “türksüz zona”
yaratmaq planını icra etməyə çalşır. Elə
1918-ci ilin ilk aylarından Göyçəyə üç istiqamətdən hücum təşkil edilir.
1918-ci
ildə daşnak hökumətinin yaratdığı 25 min nəfərlik qoşunun bir divizyası general
Andronikin komandanlığı ilə Naxçıvana, Sisyana və Qarabağın dağlıq hissəsinə,
ikinci diviziyası general Arınyan və Dro Qanyanın komandanlığı ilə İrəvana, Zəngəzura,
Vedibasara və Qəmərliyə, üçüncü diviziyası isə polkovnik S.Silikyanın başçılığı
ilə Göyçə əhalisini məhv etməyə göndərildi.Sükut
içində uyumuş Göyçədə dan yeri dəhşətli
atəş səsləri ilə açılır. Gəcə
səhərədək Göyçə Gölünün üstündə üzüb keçərək bu sahilə adlayan düşmən yuxudan
oyanıb, evdən çıxmağa macal tapmamış əhalinin
başının üstünü kəsdirir . Əliyalın
camaatın qırılanı-qırılır, qalanının qaçmaqdan başqa çarəsi qalmır.
Türk qoşununun
qabağından qaçan və Qubadan gələn rotmister Silikov, Korneta, Xaçaturov və onun
adyudantı 57 əsgərlə 28 fevral 1919-cu ildə yerli əhalinin gözünü qorxutmaq
məqsədi ilə əvvəlcə Zod kəndinə gəlirlər. Kəndin koxası Yunis bəy Silikovu və
onun dəstəsini Qərbi Azərbaycanda, Naxçıvanda, Gəncədə adı hörmətlə çəkilən
mesenat Səməd ağanın evinə aparır. Onlar yeyib -içəndən sonra Silikov Yunis
bəyə deyir ki, kəndin ağsaqqallarını yığ, sözüm var. Koxa ağsaqqalları çağırır.
Silikovlar iki qardaş idi, böyüyü qısaboy, yoğun, digəri ucaboy idi. Böyük
qardaş camaata deyir ki, 40 xalvar taxıl, 12 araba ot verməlisiniz. Camaat
susur, çünki Basarkeçərli Avanes ağanın qızı məlumat vermişdi ki, onlar
türkləri qırmağa gəliblər. Ona görə ağsaqqallardan Seyid Həsən, Seyid Sayad,
Vəlioğlu Cavay, Məşədi Məcoy və başqaları cavab verirlər ki, o qədər imkanımız
yoxdur. O isə razılaşmır, çünki ermənilər ona məlumat vermişdilər ki, Məşədi
Ağakişi oğlu Ellərin döyülməmiş 2 arpa tayası, eləcə də kəndin digər
sakinlərinin kifayət qədər taxıl və ot ehtiyatları var. Vəziyyətin qəlizliyini
qabaqcadan hiss edən Səməd ağa ətraf kəndlərə çapar göndərir. Özü isə vaxtı
uzatmağa çalışır.Zoddan Molla Həşim, onun oğlu Baba, Bayram,
Kərbəlayı Süleyman oğlu, Kazım Məşədi Əkbər oğlu, Məşədi Molla Əli, Məcoy,
Əlvənd Nağı oğlu, Bəşir Hasanoğlu, İsmayıl Rəhim oğlu, Hüseyn Rüstəm oğlu,
Molla Müseyib, kor Hümbət, Qaraimandan Məşədi İsa, Daşkənddən Hacı Rəhim,
Məşədi Qasım, Qayabaşından Zəvvar Kərbəlayı Əfsər, Qaraqoyunludan Haxoy,
Kərbəlayı Cəfər, Ağkilsədən Aşıq Ələsgər, onun oğlu Bəşir, Nərimanlıdan koxa
Vəli və digərləri Səməd ağanın evinin yaxınlığında məsləhətləşdikdən sonra belə
qərara gəlirlər ki, Silikovun fikri yerli əhalini qırmaqdır. Ona görə də onlar
Silikovu və dəstəsini məhv etmək qərarına gəlirlər.Səməd ağanın evini yandırmamaq üçün Məşədi İsa
içəri girib camaatın onun təklifi ilə razılaşdığını Silikova çatdırır və
yemək-içmək adı ilə Məşədi İmişin evinə aparır. Onlar təqribən 500 metr
gedəndən sonra Məşədi İsa cəld hasardan tullanır, Silikovun qardaşı naqanla ona
atəş açır, güllə papağına dəyir. Camaat Silikovun dəstəsini atəşə tutur.
Silikovu zodlu Gülənbəroğlu vurur, qardaşını isə Kor Hümbət xəncərlə öldürür.
Silikov yaralanır və qaçıb Əlif kişinin evinə girir. O, Mecini vurur, işi belə
görən Kor Hümbət evin üstünü söküb, ona iki güllə atır, yenə də ölmür.
Daşkəndli Hacı Rəhim onu xəncərlə öldürür. Atışmada koxa Yunis bəy yaralanır,
Qaraqoyunludan bir nəfər ölür.(Bu fakt
Ədalət Əliyevin "Göyçədə Zod kəndində ermənilərin törətdikləri soyqırımları" yazısından götürülüb) İKinci
daha böyük bir dəstə Qazax-Dilican dərəsinin başından - Çayqarışana daxil olur.Bu
qoşunun başında cəlladın özü-Ozanyan dayanır.
Çayqarışandan
-Qaraqoyunlu dərəsinə qədər yüzlərlə türk kəndinin müdafiəsiz qalmasından
istifadə edən düşmən əhalini bütovlüklə qırmaq üçün hərəkətə başlayır.Həqiqətən
də o zaman üçün bu plan baş tutsaydı Qazaxdan Çəmbərəkə qədər bütün kəndlərin əhalisi
məhv ediləcəkdi.
Erməniyə yağan daş güllələr
Düşmənin irəliləməsindən xəbər tutan Gədəbəy ağaları Mustafa ağa, Məcid ağa, Məşədi Mehralı və yaxın qohumlar böyük dəstə ilə Qaraqoyunlu yolunun başındakı qayada məskən salırlar.Öz pulu hesabına "Maksim"pulemyotu alan Mustafa ağa bu sehrli silahla düşmənə acı həqiqəti başa salmağa hazırlaşır.
İrəliləyən
düşməni Qaraqoyunlu dərəsinin girəcəyində
haqlayırlar: 4 divar arasına düşmüş vəhşi
kimi çırpınan düşmən üst qayalıqda məskən salan bəylərə qarşı heç bir adım ata
bilmirlər. İki qaya arasında sıxışıb qalan
ermənilər üçün əsl dəhşət bundan
sonra başlayır.Qayaların
üstündə toplanan daşların hamısını birdən aşağıda tələyə düşmüş qoşunun üstünə yuvarlayırlar.
Cəhənnmə
düşən ermənilərin çıxış yoluna doğru qaçması daha böyük itkilərə səbəb olur.Dəhlizin
qapalı olması böyük itkiyə səbəb olur və
bir-birini tapdayan düşmən atlılarının girişə tez çatanı "Maksim"in
qonağı olur. Çoxsaylı
orduyla tələyə düşən Ozanyanınmüqavimət daha iki gün davam edir. Andronikin qaçışı Andronik haqqında illər sonra yazılan əksər yazılarda bu fakt diqqəti daha
çox cəlb edir:
Göyçə qələbəsi
Qaraqoyunlu dərəsində məğlub edilən düşmən bütün acığını Göyçədən çıxmağa başlayır. Ördəklidən hücuma keçən düşmənin bu dəfəki payı da "Maksim"in göndərdiyi salyut olur. Göyçədə təkbaşına düşmənə tuş olan Mustafa ağa manevr edərək iki qoşunu bir-biri ilə üzbəüz qoyur.Cığal Hasanın, Topal Orucun dəstəsi köməyə gələn vaxt düşəmn artıq özünü məhv etmiş və Göyçə xilas edilmişdi.
Bu
hadisələrlə bağlı 17
may 1919-cu ilin «Azərbaycan» qəzetində belə bir sitata rast gəlmək olar :
«Ararat Respublikasının silahlı qüvvələri Yeni Bəyazid bölgəsinə və Göyçə
rayonunun dinc əhalisinə qarşı hücuma keçdilər. Onların məqsədi Göyçə rayonunun
bütün cənubunu və şərqini müsəlmanlardan təmizləmək idi.Bu
vaxt 22 kənd yandırılıb və 60000 insan öldürülüb. Erməni dövlətinin müsəlman vətəndaşları
ilə belə rəftarı ağılasığılmazdır. Erməni hərbi qüvvələrinin əsgərələri və
zabitləri girov düşmüş müsəlmanları ağılasığılmaz işgəncələrə düçar edirdilər;
cavanları, qocaları, uşaqları, qadınları öldürürlər və onların var-dövlətini öz
aralarında bölüşdürürlər».
Həmin
qəzetdən daha bir sitat gətirək : «Erməni hərbi birləşmələri tərəfindən izlənilən
əhali Gəncənin qarlı dağlarında gizlənirdi. Artıq Göyçə rayonunda müsəlman
yoxdur".
Eqoist.net
(Davamı olacaq)
Blogger ŞƏRHLƏRİ
Facebook ŞƏRHLƏRİ