Müsahibimiz
tanınmış şair, publisist, “Kredo” qəzetinin baş redaktoru Əli Rza Xələflidir.
- Əli Rza müəllim, fürsət düşmüşkən sizi 60
illik yubileyiniz münasibəti ilə təbrik edirəm. Sizə sağlam bədən, sağlam ruh və
bol-bol yaradıcılıq uğurları arzu edirəm.Yubiley necə keçdi?
Səmimi təbrikə görə çox sağ ol. Ancaq düşünürəm ki,
insanı hər hansı bir uğuruna görətəbrik etmək daha üstündür.Söhbət yazıçıdan, qələm
adamında, sənətkardan gedirsə, onun hər bir əsərini, kitabının işıq üzü görməsi
münasibəti ilə təbrik etmək onu qazandığı uğurlara görə təqdir etmək deməkdir.
Bu “uğur” özü qazancdır. Qazanc o vaxt fərəh və sevinc gətirir ki, ona zəhmət sərf
edəsən. Çəkdiyin zəhmət səni mənən böyüdəŞ ruhunu gücləndirə, varlığına mənəvi
ucalıq gətirə. Bax bu zaman “qazaqndığım uğur” ifadəsi yerinə düşür. Son
vaxtlar daha çox dəbdədi (elə əvvəllər də)hər kəsi ad günü, yubileyi münasibəti
ilə təbrik eləyir, bunu şəxsin həyatında əlamətdar hadisə kimi qiymətləndirirdilər.
Biz stress dövründə yaşayırıq. Bu dövrün əsas keyfiyyəti streslə xarakteriza
olunur. Demək, yaşaya bilməyin özü də asan başa gəlmir. Bu mənada, 60 yaşaya
bilmək nəyin bahasına başa gəlir? Ən düzgününü bir şəxsin özü deyə bilər. Və məndə
60 illik yubileyi həyatımda böyük bayram kimi dəyərləndirirəm. Bayramlarda
insanların mənəvi yaxınlığı, doğmalığı daha çox üzə çıxır. Gənc tədqiqatçı,
yazıçı, bir sözlə istedadlı yazarın təbriki mənim üçün daha çox qiymətlidir.
Çünki, onun simasında ömrümün davamını görürəm. Özü də ilk qələm təcrübələrini
mənim yanımda keçmiş gəncdən-müəyyən mənada-yetirməmdən doğmalıqla səslənmiş təbrikləri
eçitmək mənim üçün çox qiymətlidir.
-Əmək fəaliyyətinizə müəllimlikdən başlamısınız. Bu
yöndəki fəaliyyətinizə görə qısa zaman kəsiyində pedoqoji aləmdə çox böyük ad
sayılan “Qabaqcıl maarif xadimi” fəxri adına layiq görülmüsünüz. Müəllim işləyən
hər iki valideynimdən bunun çox böyük uğur olduğunu öyrənmişəm. Mümkünsə bir
neçə kəlmə bu barədə.
Mən pedoqoyi institutu bitirmişəm. 70-illərin
ortalarında təyinatla bizim Cəbrayıl rayonuna göndərilmişəm. İxtisasıma uyğun
müəllimlik fəaliyyətinə başladım. Filologiya fakultəsini qırmızı diplom ilə-o
zaman buna qırmızı diplom deyirdilər-bitirdim. Mənə elə həmin il aspiranturada
qalmaq üçün zəmanət də vermişdilər. Ancaq həyat insana zillətlə dolu elə
proqrqmlar diktə edir ki, onun labiritlərindən çıxmaq üçün on illərlə vaxt
lazım olur. Bakıya-zəmanətin arxasınca gəldim. Mənə çox doğma olan müəllimlərimdən
birinin ixtiyarında olan zəmanəti 15 günə də ala bilmədim. Məktəbdən isə mənə cəmi
3 gün vaxt vermişdilər. Geriyə qayıtdım,
özü də küsgünlüklə. Hətta yanvar müşavirəsində adımı çoxlu dərs buraxmış müəllim
kimi az qala məruzəyə də salacaqdılar. Bunun nə demək olduğunu o dövrün
adamları, o cümlədən müəllim işləyən hər iki valideynin yaxşı bilir. Bir aylıq əmək
haqqından keçmək şərti ilə müxtəlif növ cəzalardan yaxamı qurtardım. Beş illik
müəllimlik fəaliyyətim mənim üçün həqiqi mənada döyüş və mübarizə illəri idi. Yenilikləri,
təfəkkürdə inqilabı az qala həyatım bahasına ətrafımdakılara diktə edirdim.
Əsil faciə qəhrəmanı idim. Məktəb direktorları, tədris işləri üzrə müavinlər hədsiz
dərəcədə savadsız və küt idilər. Umumi axında onların münasibətləri daha çox təqdir
olunurdu. Axı pedqoq yox, məmur cildində görünən bu adamların arxasında o vaxtın
rejimi dayanırdı. Təhsil şöbəsi, rayon partiya komitəsinin müvafiq şöbələri,
son nəticədə katiblər-bütün bunlar zəncirvari şəkildə bir-birinə bağlı bir
sistem idi. Əlbəttə, mən çox sonralar başa düşdüm ki, bütövlükdə cəmiyyətin mənəvi
siması dəyişməli imiş. Ancaq buna baxmayaraq tək-tək məni təqdir edən adamlar
da vardı. Bütün rayon üzrə nəinki şagirdlər, hətta müvafiq ixtisas üzrə müəllimlər
belə sərbəst şəkildə inşa yaza bilmirdilər. Və mən bunu cəsarətlə deyirəm ki,
bütün respublikada belə idi. Belə yazılar müxtəlif yollarla dəyişdirilə-dəyişdirilə
tək-tək müəllimlərin sayəsində işlənilir və şəbəkə şəklində yayılırdı...nəticə
də göz qabağında idi. Ancaq mənim şagirdlərim inşa yaza bilirdilər və elə buna
görə də ayrı-ayrı, sözün həqiqi mənasında ziyalı müəllimlərin, daha yuxarı pillədə
olan, sözükeçər şəxslərin sayəsində mənim “inqilabımın”təqdir olunması
“Qabaqcıl maarif xadimi” fəxri adı ilə nəticələndi. Bu adın bir döş nişanı da
vardı və elə indi də həmin adı təsdiq edən vəsiqəni və döş nişanını da
saxlayıram. Etiraf edim ki, rayon və respublika mətbuatında dərc olunan məqalələrim
də az əhəmiyyət kəsb etmirdi.
-Hörmətli tənqidçimiz Vaqif Yusifli sizi “dərd
şairi” adlandırır. Zənnimcə Vaqif müəllim haqlıdır. Həmişə sizi dərin düşüncələrə
dalmış görürəm. Bu, nə ilə bağlıdır? Nədir sizi kədərləndirən, yaşıdlarınıza nisbətən daha tez qocaldan?
-Dərd şairi...başqalarını deyə bilmərəm, ancaq özüm
üçün bunu sənətkarin mənəvi mühiti və tənqidçi arasındabir anlaşma kimi başa
düşürəm. Yəni konkret olaraq birinci olaraq həmin ifadəni işlətmiş Vaqif
Yusiflinin mənim yaradıcıklığım üçün əsas stimul olan dərdin mahiyyətini düzgün
başa düşdüyü və birinci olaraq başa düşdüyü və eyni zamanda bir sənətkarın
yaradıcılığında əsas aparıcı xəttin şəxsi kədər yox, umumdünya insanının kədəri
olduğunu təqdir etməsidir. Vaqif Yusiflinin ədəbi sərraflığına heç kəsin şübhəsi
ola bilməz. Müəyyən narazılar ola bilər. Ancaq sonrakı mərhələdə mənim
yaradıcılığım haqqında daha ətraflı və əhatəli bəhs edən görkəmli ədəbiyyatşünas,
filologiya elmləri doktoru, professor Abbas Hacıyev də həmin məntiqi təqdir etdi. “Sənətin işığında”adı ilə çox dəyərli
bir monoqrafiya yazdı. Ayrı-ayrı əsərlərimə, poetik yaradıcıkığıma geniş və əhatəli
təhlillərlə yanaşmada “dərd şairi” adlanmağıın psixoloji köklərini araçdırdı.
Görkəmli tənqidçi Təyyar Salamoğlu, çox istedadlı filosof tənqidçi, esseist
Sabir Bəşirov, filologiya elmləri doktoru, professor Mahmud Allahmanlı... da
ayrı-ayrı məqalələrində dərd şairi olmağımın faciəsini, dərd şairi olmağımın fərəhini...sözlə,
bu missiyanın ağır daşıyıcılıq mahiyyətini müxtəlif vaxtlarda, ayrı-ayrı əsərlərimə
münasibətdə daha ətraflı ifadə ediblər. Görkəmli Kərkükşünas, həmişə “ədəbiyyatımızın
şərqə körpüsü” adlandırdığım professor Qəzənfər Paşayevin “Bir bayatı çağırdım”
kitabıma yazdığı rəydə də dərd və onun mahiyyəti qabarıq görünür. Görkəmli
dilçi alim, professor və həm də cəsarətli dilçi, tarixçi, ədəbiyyatşünas kimi
tanınan Qəzənfər Kazımov, filologiya elmləri doktoru, professor, Dövlət
mükafatı laureatı Nizaməddin Şəmsizadə...altmış illik yubileyi ərəfəsində (elə əvvəllər
də ) qələmə aldıqları yazılarda yaradıcıklığımdakı daxili enerjinin bir çox
qaynaqlarını üzə çıxarmağa çalışıblar və əsas qaynaqlardan biri kimi də “Əli Rza yaradıcılığında dərdin mahiyyəti” məsələsinə
çox ciddi şəkildə toxunublar. Deyirsən ki, “həmişə sizi dərin düşüncələrə
dalmış görürəm”. Biləsən ki, görmək böyük keyfiyyətdir. Gözü ola-ola görməyənlər
var. Deyirsən ki, “yaşıdlarınıza nisbətən daha tez qocalırsınız.”. Qocalmaq şərəfdəndir.
Qocala bilmək hər kəsin işi deyil. Mühitə dərk etməyən, işığı boğan, qaranlığa
qarşı vuruşa bilməyən, həyatı gözü ola-ola görməyən insan nə üçün qocalmalıdır?
Vladimir Vsotskidə belə bir ifadə var: “Bizdə kömür şaxtasında olduğu kimidir.
Alırlar, götürürlər, yandırırlar, yaşayırlar”. Bəli, elədir, amma daha kömürü
götürüb şaxtanı dağıtmaq lazım deyil. Bəlkə onu qorumaq gərəkdir? Lap hətta o
şaxtada kömür qurtarıbsa belə, onu abidə kimi qorumaq lazımdır. Bu, ona bənzəyir
ki, da. Karxanasından faydalı olanı çıxar, götür, sonra da xarabazarlığa
çevrilmiş şəkildə qoy, get. Daşı da, kömürü də mənimsəmək olar, amma yerdə
qalan görk yeridir. Cəmiyyət çündür, insanlar üçündür, insanların gələcəyi
üçündür. Bir səbəbi də (bəlkə də, əsas səbəbi) deməsəm ədalətsizlik olardı. Axı
dərdlərin də ruhu var. Mən dərdləri canlı təsəvvür edirəm. Ruhumun sirdaşı kimi
təsəvvür edirəm. Hansınınsa yanından sükutla keçmiş olsam, özünü bağışlamaram.
İnsanın yurd ağrısı var. İnsan quş deyil ki, yuvasından uçandan sonra başqa
yuva qursun və əvvəlki yuvasını yaddadn çıxarsın (hərçənd ki, elə quşlar da var
ki, instinklərinin gücüylə köhnə yuvalarına qayıdır və burada özlərini çox
rahat və təhlükəsiz hiss edirlər). Yurd insanın yaddaşıdır. Yaddaş isə insanın
özü deməkdir. İnsan yaddadşının diktə elədiyi yerə gedə bilmirsə, bu, onun üçün
ağır və çəkilməz dərdə çevrilir. İnsan yurdundan ayrıla bilər, dünyanı gəzə bilər.
Lap ömrünün sonunda yurduna qayıda bilər. Heç qayıtmadan da bu həyat yollarında
ömrünü qurtara bilər. Ancaq o biləndə ki, istədiyi vaxt yurduna qayıda bilər,
bu ayrılı onun üçün dərd olmaz. İndi özün düşün, xalqımızın XX əsr üçün nadir
simalarından Mirzə Cəlilin... Anarın “anlamaq dərdi”nin mahiyyəti nədir?
-”Kredo” qəzetini nəşr etdirməklə ədəbi aləmə böyük
xidmət göstərirsiniz. Bu gün “Kredo”nu ikinci ədəbiyyat qəzeti hesab edirlər.
Burada yüzlərlə qələm sahibi çap olunur. Özüm də ilk yaradıcılıq uğurlarımı bu
qəzetdə qazanmışam. Qəzetin çapı ilə bağlı çətinliklərinizin tez-tez şahidi oluram. Bu gün qəzet naşiri olmaq çətindirmi?
- Ümumiyyətlə, bütün ədəbi fəaliyyətimi və
yaradıcılığımı qəzetsiz təsəvvür edə bilmirəm. Dördüncü sinifdə oxuyandan üzü bəri
qəzetlə bağlıyam. Divar qəzetindən, rayon qəzetindən və buradan da respublika mətbuatına
doğru yazılarım qəzet yolu keçib. İnsanın yaranması üçün və nəticədə mübarizə
aparması üçün hava və su, yemək və geyim nə deməkdirsə qəzet də mənim
yaradıcılığım üçün o deməkdir. Əlbəttə, qəzet təkcə mənim deyil, qəzeti
yazan, yazmaq gücü olan və qəzeti oxuyan,
onu dərk edən adam üçün buraxılır. Bir qədər başqa cür ifadə etməli olsaq,
onlar üçün də yox, bizi görməyən, eşitməyən, duymayan və duymaq istəməyən
adamlar üçün yazırıq. Fikrimin istinadı klassikaya söykənir. Əgər “Kredo”nu nəinki
ikinci, ümumiyyətlə sıradan ədəbi qəzet kimi qəbul edirlərsə, buna da sevinirəm.
Çünki meyarlar stabil deyil, ictimai düşüncədə də ucuz təbliğata meyl – sürüşkənlik
var. Qürurla, fəxrlə deyirəm ki, xalqımızın bir çox istedadlı, hazırlıqlı
ziyalıları bu qəzetdən keçməklə mənəvi mühitə daxil olublar. Onların özünütəsdiq
imkanları “Kredo”nun imkanları ilə üst-üstə düşüb. Çoxlu gənc – ilk qələm təcrübələrini
yazan müəlliflər də “Kredo”nun məktəbindən keçib. İndi on beş ildən sonra (bu il “Kredo” qəzetinin on beş illik
yubileyi olacaq, səkkiz yüzüncü çapı ilə yubiley bir vaxta düşəcək. Həmin
yubileyə hazırlıq gedir. Bu müsahibəni də həmin hazırlığın başlanğıcı hesab
edirəm) həmin gənclərin – biri də elə sən özün (Yeqzar Cəfərli) – söz aləmində
dayanıqlı, istedadlarına güvəncli mövqelərini görəndə necə sevinməyim. Mən istedadları
ilk addımındanca tanıyıram. Səni də elə tanıdım, duydum. On illər keçəcək –
“Kredo”nun əkdiyi sağlam toxumlar mədəniyyətin müxtəlif sahələrində, ədəbiyyatın,
incəsənətin ən müxtəlif janrlarında – indi köklü, dayanıqlı pöhrələrdir – onlar
nəhəng, köklü palıdlar kimi tufanlara qarşı dura biləcəklər. Sağlam ruh sahibi
olan hər hansı bir yazar ruhunun yaşamından (tərcümeyi-halından) imtina edə
bilməz. Qaldı ki, qəzetin nəşri məsələsinə, problemlərə, bu, həmişə var. Hələ
ki, kömür şaxtası kimi, ehtiyatım kifayət qədərdir. Xalqım üçün, sağlam nəsil
üçün bunu əsirgəmirəm. Və hiss edirəm ki, canımdan, qanımdan kəsib verirəm. Əvvəlki
illərdəki kimi pillələri sürətlə qalxmasam da, addımlarım bir qədər ləng, nəfəsimdə
də təngnəfəslik olsa da, ehtiyat güvəncim kifayət qədərdir. Lap elə kürsüdə
oturub da diktə edə bilərəm. İki ayağım kəsilsə də diktə edə bilərəm, gözlərim
fərdən düşsə də diktə edə bilərəm. Zənnimcə, sualın sonundakı “qəzet naşiri
olmaq çətindirmi?” sualının mahiyyətinə kifayət qədər cavab verdim. Amma qoy
daha dəqiq olsun, çətindir. Ögeyliyin və doğçalığın kəskin sərhədləri
müqabilində bu, insanın həyatı bahasına başa gəlir. Lap elə Robert Ouensayağı,
düşüncələrim də olur; bütün günüm redaksiyanın içində, kömpüterin arxasında
keçir və hər gün, hər saat gözləyirəm, kimsə gəlib deyəcək: mən sənin böyük
millət vicdanına söykənən meyarınla razıyam. Elə ona görə də gəlmişəm”Kredo”
kömək edəm. Təəssüf ki, belələrini yoxdur. Olsa da, azdır. Hər halda olanlara təşəkkür
və minnətdarlıq düşür.
-Daim ayaq üstəsiniz, çalışırsınız, beynindəkilərinizi
redaksiyada var-gəl edə-edə bilgisayarın yaddaşına köçürürsünüz. Gözəl bir
natiqsiniz. 60 yaşında belə bir gənclik şövqi ilə yaşayıb yaradırsınız. Çox
maraqlıdır, bu qədər güc və qüvvəti haradan alırsınız?
- İnsan o vaxt sağlamdr ki, ayaqdadır. Bəlkə də,
kütləvi oxucu üçün deyil. Amma hər halda “ayaqda” sözünün bir müsəlləh mahiyyəti
də var. Mənim yaradıcılığımda Səməd Vurğun ənənələrini araşdıran və bu ənənələrdə
varislik görən tənqidçilər – Əkbər Əlioğlu, Yusif Yusifov, Süleyman Alıyev kimi
alimlərin qənaətləri ilə müəyyən mənada razıyam. Yaradıclığımdakı müsəlləhliyin
bir qaynağı da S.Vurğundan gəlir. Nə yaxşı ki, bu dünyada olmuş S.Vurğundan.
Daş Salahlıya qonaq getmişdim. Damcılı bulağı (Damcılı mağarası) məndə o qədər
dərin təəssürat buraxdı ki, “Damcılı” adlı bir poema yazmalı oldum. İlk
tanışlıqdan əsərin yazıldığına qədərki vaxtı bütövlükdə mən demək olar ki, ayaq
üstə keçirdim. Bu, təkcə cismən ayaq üstə olmaq demək deyil. Eləcə də məni müxtəlif
tərəflərdən döyən dalğalara qarşı dayana bilməyim üçün ayaq üstə olmalıydım.
Bir vaxt otuz beş nəfərlik bir kollektivlə “Kredo”nun nəşrinə başlamışdıq. O
vaxtdan üzü bəri davam edən ixtisarlar üç-dörd nəfərlə sonuclanıb. Demək, mənim
ayaqdan düşməyə vaxtım yoxdur. Mənim natiqliyim də diqqətimi cəlb edib. Sualda
da bunu vurğulayırsan. Nitq mədəniyyəti və natiqlik mənim düşüncəmə görə bütün
universitetlərdə məntiq və fəlsəfə, incəsənət və tarixlə birgə bütün ixtisaslar
üzrə öyrədilməlidir, öyrənilməlidir. Müəllimim Bahadır Mehdiyev tarixçi idi.
Ancaq çox parlaq natiq idi. Gözəl nitq əvəzolunmaz əyani vasitədir. Aydın Məmmədov,..
kimi natiqlər milli sərvətdir. Bu gün Yunanıstan – Afina üçün dünyanın möcüzələri
sayıla biləcək abidələrlə yanaşı, Demosfen adlı bir nitq, natiqlik möcüzəsi də
var. Əslində, Demosfen həm insanın sözü ifadə etmə gücünün göstəricisi, həm də
Yunanıstan – Afinanın ünvanıdır. Böyük Heydər Əliyev qüdrətli natiq idi.
Natiqlik də istedadın övladıdır. Ancaq savadı, zəngin dünyagörüşü, geniş məlumatı
olmayan adam necə natiq ola bilər. Enerjimin, daxili gücümün nitqimdəki
emosiyanın əsas qaynağı həyat sevgisidir. Nizamidən gələn gücdür, Nəsimidən gələn
inadkarlıqdır, Füzliyə söykənən sevgidir. Çox təəssüf ki, bu gün Füzuli
sevgisinin mahiyyətini yalnız dini tərəfdən şərh etməyə çalışanlar da var.
Ancaq Füzuli böyük böyük həyat aşiqidir və onun sevgi idealı da özüylə bir
zamanda yaşayan real insandır. İnsan gördüyünü görmədiindən daha artıq sevər. Nə
üçün təəccüblü gəlir, bütün gücün və qüvvənin mənbəyi həyatdadır. Həyatın gözəlliyindədir.
Həyatı gözəl edən, gözəlləşdirən insanların yaz çiçəyi kimi çırtlayan təbəssümüdür,
gül qönçəsi kimi xeyirliyə çat verən gülümsəməyi, gülüşü ilə məmnunluq ifadə edən
duyğulanmasıdır. Bütün bunlar insanlığın mahiyyəti ilə bağlıdır. İnsan özü də təbiətin
bir parçasıdır. İnsanın gözəlliklərini təbiətlə müqaisə edirik. Bir sözlə, gözəllik
sənin dörd dövrəndədir. Onu görməyi bacarmalısan, bunun üçün bəsirət gözün
olmalıdır. Demək, güc və qüvvə mənbəyi də uzaqda deyil.
-Əli Rza müəllim, sizcə hansı dünya daha yaxşıdır?
Daha doğrusu hansı dünyada yaşamaq istərdiniz? 1-ci, 2-ci, yoxsa 3-cü dünyada?
- Bütün dünyalar gözəldir və bir-birindən təcrid
olunmayıb. Biri digərinin davamıdır. Mən başa düşürəm, müəyyən mənada sən
“Üçüncü dünyanın qorxusu” povestini yada salırsan. Çox təəssüf edirəm ki,
“üçüncü dünya” anlamındakı sevgi mahiyyətinə qarşı çıxanlar da var. Onlar
insanı robot kimi təsəvvür edirlər: qalx, ye, iç, havanı al, işlə, yat və yenə...
həmin prosesi təkrar elə. Amma sevgi aləmi bunu demir. Sevgi aləmi insanın
ruhunu qanadlandırır. Onu daim yeni hiss və duyğularla zənginləşdirir. Sevə
bilməyən insan qurumuş bulaqdır. Hamı vadiyə can atır və gəlib görürlər ki,
bulaq quruyub. Olsa-olsa yeraltı nəmişlik vadini qismən yaşıl saxlayır. Amma
orada həyat ölməyə doğru gedir. Üçüncü dünyanın insanı ölümsüzdür. O, içindən
sına bilməz. Çünki onun güc mənbəyi onu azad, asudə və qayğısız gülüşləri, hətta
onun üstünə yeriyən ölümü görmədən ilan ağzına can atması və sənin onu bu ilan
ağzından xilas etmək cəhdin... bütün bunlar həyata çağıran, yaşamağa çağıran,
bir sözlə, həyatı sevməyə çağıran görüntülərdir. Bütövlükdə isə biz bu görüntülərin
əhatəsindəyik. Üçüncü dünya bizdən uzaqda deyil.
-Bir ədəbiyyat adamı kimi ədəbi prosesləri yaxından
izləyirsiniz. Ümumiyyətlə bugünkü ədəbi proseslər sizi qane edirmi?
- Doğrusu, birmənalı şəkildə cavab vermək çətindir.
Amma hər halda, öz münasibətimi bildirmək istərdim. Ədəbi proses deyəndə biz nə
başa düşürük? Bunun nəzəri anlamı var və düşünürəm ki, səni maraqlandıran da bu
deyil. Real həqiqətdən söhbət gedirsə, mənim duyduğum, hiss etdiyim və müəyyən
mənada, içərisində olduğum ədəbi proses güclüdür və canlıdır, həyatla nəfəs
alır. Ayrı-ayrı adamların, hətta bəzən istedadlı adamların qismən qərəzindən və
qəzəbindən danışmasam, deməliyəm ki, bu ədəbi proses cəmiyyətin normal
kardoqramıdır. Həkim hansısa bir pasiyentinin kardioqramını çıxartmaya bilər.
Onun haqqında kardioqramsız münasibət də bildirə bilər. Bu mənada, ədəbi proses
kifayət qədər güclü təsir göztərən ədəbi şəxsiyyətlər və ədəbi orqanlar kənarda
da qala bilər. Mənim ədəbi tənqiddən elə bir gileyim olmasa da, çox vaxt
“Kredo” qəzeti də və o cümlədən, qəzetdə işıq üzü görən ədəbi materiallar da bu
və ya digər dərəcədə qiymətləndirmə materiallarında kifayət qədər görünmür. Hər
halda görünmənin dərəcəsi məni qane etmir. Təəssüf elədiyim bir də odur ki, hətta
istedadının qədərincə təqdir etdiyim adamlarda ucuz səviyyədə qısqanclıq, bədxahlıq,
paxıllıq, qərəz meyilləri də görürəm. Mənim belələrinə yazığım gəlir.
-Yaradıcılığınızı vərəqlədikcə vətən həsrətli, yurd
nisgilli onlarla şer nümunələrinə rast gəlinir. Bu cəhətiniz sizi M.V.Vidadi ilə
birləşdirir. “Araz dərdini ürəyimdə toxuyuram” deyirsiniz, bir neçə kəlmə ilə
oxucuları kövrəltməyi bacarırsınız. Bu, nə ilə bağlıdır?
- Bu suala qısa və konkret cavab vermək istərdim.
Atamın dilindən eşitdiyim və sonralar Vidadi ilə bağlı mənbələrdə rast gəldiyim
bir bayatı fikrimi ifadə etməyə mənə kömək edər: “... Könlüm gəzən yerləri Quş
gəzməz qanadıyla”. Bax bu məqamda həqiqətən mən Vidadi ilə birləşirəm,
qovuşuram, müəyyən mənada yazdıqlarımı Vidaninin yazdıqlarının davamı hesab
edirəm. Professor Q.Kazımov deyir ki, “Ə.Xələflinin “Arza ağrısı” poemasında
lirika közərmiş şiş kimi insanın bağrına sancılır”. Zənnimcə, bu, sənətkarın ağrı
məqamına yaxınlaşma dərəcəsi ilə bağlıdır. Ağrının mənbəyi həyatda olsa da, o
ağrını özümdə, ruhumda, varlığımda hiss edə bilməsəydim, “Araz ağrısı” kimi bir
əsəri də yarada bilməzdim. Həmin poemadakı “gözlə, gələrəm” motivi ağrı ilə
yaşamağın sözdə görünüşüdür. Ümumiyyətlə, insanın səmimiyyəti əsas meyardır.
Onun daxili aləminin harmoniyası hansı ruh üstə köklənibsə, nitqində də həmin
harmoniya hiss olunmalıdır. Daxili aləmi ilə nitqini tamamlamayan insan səmimiyyətini
təsiq edə bilməz. Mənim də daxili-mənəvi mühitimdə yaşadığım həyat, ümumi
dünyagörüşüm əsasdır və bu daxili-mənəvi mühitin içərisindən çoxlu dərd çayları
axır. Kövrəklik üçün daha insana nə lazımdır? Hər halda insanın kövrəlməyini mən
həmişə zəiflik kimi qəbul etmirəm və burada bir səmimiyyət və saflıqda görürəm.
Qarşı təfərlə bağlılığa gəldikdə insanın özünü görməyindən daha artıq dərəcədə
mənəvi mühitinə baxan nəzərlər onu daha aydın görə bilər. Əlbəttə, inam varsa,
və səmimiyyət hər iki tərəf üçün ölçüdürsə... mən insanları daha səmimi hesab
edirəm.
-Onlarla şer, povest və publisistik kitabın yazarısınız.
Bu kitablarınızla millətimizin dərdlərini izhar edir, eyni zamanda uğurlarımızı
vəsf edirsiniz. Amma mən sizin daha çox publisist-yazıçı, yoxsa daha çox şair
olduğunuzu təyin etməkdə çətinlik çəkirəm. Bir gün dövlət başçımız sizə fəxri
ad təqdim edəndə (mən bütün varlığım ilə buna inanıram, çünki, siz xalqınıza qələminizlə
kifayət qədər xidmət göstərmisiniz) hansı adın-xalq şairinin, yoxsa xalq
yazıçısı adını təqdim edəcək-bax bu, çox maraqlı olacaq. Sizcə hansı sahədə
özünüzü daha çox püxtələşmiş hesab edirsiniz?
- Doğrudur, mənim müxtəlif janrlarda çoxlu
kitablarım nəşr olunub. Yaradıcılığa da məktəbli yaşımdan şeirlə başlamışam. Nəinki
o vaxtlardan, hətta sonralar da yazdığımı həqiqi bədii nümunə hesab eləmirdim.
Publisistikaya daha çox meyillənirdim. Təbiət və insan obrazları mənim
publisitikamda bir-birinə qovuşurdu. Oxuyanlar da deyirdi ki, mənsur şeirdi. Hətta
ədəbi tənqiddə də esseni, essevari tənqidi, ədəbi tənqiddə Asif Əfəndiyev
yolunu daha çox təqdir edirdim. Bu, mənim üçün elə indi də qüvvədə qalan təmayüldür.
Nə yazıramsa yazım, yazdığımın içərisindən bir poetik xətt keçir. Professor Qəzənfər
Kazımov deyir ki, “Ə.Xələfli publiisitikasında da şairdir, nəsrində də şairdir.
Çünki dünyaya, cəmiyyətə, təbiətə uca göylərdən baxmağı bacarır”. Bu fikirlər
böyük ədəbiyyat yolu keçmiş görkəmli alimin qənaətlərdir. Və təsadüfən bu şəkildə
ifadə oluna bilməz. Bir məqamı da deyim. “Od” romanım çap olundu. Oxuyanlar (ön
sözün müəllifi Təyyar Salamoğlu) dedilər ki, bu əsəri nəsrlə yazılan bir roman
kimi yox, poema kimi ocuduq. Yəni əsərin poetik ruhu çox güclüdür. Nu tənqdiçi,
kifayət qədər özünə gücəncli Sabir Bəşirov da dedi, filologiya elmləri doktoru,
yazıçı Elçin Mehrəliyev də qeyd etdi, eləcə də bir çox başqaları.
Publisistikaya gəldikdə isə məni ədəbi aləmin canlı obrazları, sənətkarların həyatı,
taleyi daha çox maraqlandırır. Ustad İmamverdi əbilov söhbətlərimizdə və məktublarında
qeyd edir ki, mən həmişə düşünürdüm: nə üçün bizim ədəbiyyatımızın Konstantin
Poustovskisi yoxdur? Bilirsiniz ki, o, ədəbi hekayətlər yazmaqla məşhur idi.
Ayrı-ayrı sənətkarların həyatından bəhs edən ədəbi hekayətlərini şirin bir
poeziya kimi oxuyursan. Bu janrın ən yaxşı ustadlarından biri AMEA-nın müxbir
üzvü, şərqşünas, yazıçı Rəfael Hüseynovdur. Nə isə... Nə yazıramsa, yazım,
sözün poetik rəngi mənim üçün daha qabarıq görünür. Əlbəttə, janr şərtidir. Hər
kəs özünü ifadə üçün müəyyən formaya nəzarət etməlidir. Mən də hər hansı fikri,
hansı sözü, hansı formada demək mümkündürsə, o formada da deyirəm. Poemalarımda
qəsidə ruhu da var. Ayrı-ayrı poemaları içərisində biçərisində bitkin qəsidələr
yazılıb. Doğrudur, bu qəsidələr nə qədər bitkin olsa da, əslində, bütölükdə əsərin
əsas xəttinə xidmət edir. O ki qaldı fəxri ad məsələsinə... əsas ad oxucu tərəfindən
qəbul olunmaqla təsdiqini tapır. Mən heç o iddiada da deyiləm ki, mənə hansısa
fəxri adın verilməsi gecikir. Əvvəllər bir təkliflə çıxış eləmişdim. Şairlik və yazıçılıq bölgüsünü
düzgün hesab etmirəm. Ədəbiyyatşünas da - ədəbiyyat tarixçisi, ədəbiyyat nəzəriyyəçisi,
tənqidşünas, esseist, nasir, ssenarist, dramaturq, şair, publisist... bütün
bunların hamısı hazıçıdır. Demək, əgər şair ayrıca öz adıyla fərqləndirilirsə, ədəbiyyatşünas
da hansısa bir formada öz adıyla fərqləndirilməlidir. Dramaturq da eləcə. Ona
görə də zənnimcə, əsas və yenə də təkrar edirəm, sənətkarın özünü ifadə
gücüdür. Meyar da elə bu güc olmalıdır. Hansı formada, hansı janrda yazmağın məsələyə
dəxli yoxdur. O, zamana, cəmiyyətə, insanlara münasibətini necə ifadə edib?
Tarixi necə qavrayıb və gələcək nəsillər üçün nə yazıb, nə qoyub? Qələm əlindədirsə,
hansı janrdan yazmaqdan asılı olmayaraq, yazdıqların cəmiyyətə işıq gətirirsə,
sən yazıçısan. Söhbət bundan gedə bilər?
-Sizin “Yaddaşa aparan yollar” kitabınız ədəbi
mühitdə hələ ki, analoqu olmayan, heyrət doğuran bir hadisələrdən biridir-deyə
düşünürəm. Mən bu hadisənin şahidi kimi deyə bilərəm ki, siz buna necə zəhmətlə
nail oldunuz. Bu qeydlərinizi “Kredo” qəzetinin ard-arda 40 nömrəsində dərc
etdirdiniz. İstərdim ki, bir anlıq da olsa həmin anlara qayıdaq.
- Yeri gəlmişkən, bir məsələni burada qeyd etməliyəm.
Sənətkarın tarixə münasibəti pbyektiv olmalıdır. Mütaliəsinə, bilgilərinə daha
çox güvənməlidir. Tarixi əsərin bədii istiqaməti, bədii yükü sənətkarı tarixə
münasibətdə saxtalaşdırma yoluna çəkməməlidir. Bu yöndə bir çox yazıçıların
tarixi roman janrında yazdıqları mübahisə doğurur. Şah İsmayıl Xətai, Şah
Abbas, Nadir şah, Pənahəli xan, İbrahim xan... obrazları ayrı-ayrı müəlliflər tərəfindən
ziddiyyətli təsvir olunur. Bir əsərdə Şah Abbas bir cür görünür, digərində
başqa cür. Yaxud Dədə Qorqud dastanlarının motivlərini dəyişmək, artıq müqəddəslik
kultu qazanmış simaları eybəcərləşdirmək kimə daha çox faydalıdır? V.Yanın
tarixi romanları az qala Avropa üçün Türk-monqol tarixi dərslikləridir. Mən istəyirəm
ki, Azərbaycanda tarixi romanlar tarixə münasibətin aynasına ləkə salmasın. Əlbəttə,
bədiiliyi bir çox şərtlilkləri inkar etmədən Yunus Oğuzun adını çəkirsiniz. Şəxsən
mənim fikrimə gəldikdə deməliyəm ki, onun tarixə münasibəti, tarixə istinadları
məni tam qane edir. “Yaddaşa aparan yollar” əsərim isə şərqşünas-şair Hafiz
Rüstəmin “Bakıdan Yardımlıya səyahət” poemasının motivləri əsasında yazılıb.
Poema yüz səhifədir. “Yaddaşa aparan yollar” isə altı yüz səhifə, həm də daha
böyük formatda. Əsəri oxuyanlar bilir ki, motiv mahiyyəti burada şərtidir.
Doğrudur, əsər boyu H.Rüstəmin də yaradıcılığına, əsərinə də münasibət bildirməyə
çalışmışam. Poemanın məziyyətlərini açmaq, poetik fikrin alt qatlarında yatan
düşüncələri düşüncələri də üzə çıxarmaq istəmişəm. Ancaq məni bütövlükdə Azərbaycanın
tarixi taleyi maraqlandırıb. Bütün XX əsr boyu bu xalq hansı zillətləri çəkib?
Səbəblər, siyasi-psixoloji köklər, insan münasibətləri, cəmiyyətin mənəvi
problemləri, sosial düşüncənin daxili bütövlüyə çata bilməməsi, hətta böyük Azərbaycan
ideyasının gerçəkləşə bilməməsi... məsələlər çoxdur – məni düşündürüb. Özü də həmin
mərhələ yaradıcılığımın qaynar dövrü olduğundan düşüncələrimi bir çox hallarda
cilovlaya bilmirdim. Yeddi-səkkiz aya bu qədər nəhəng bir işi görmək təkcə
ilhamla bağlı deyil. Zəhmətə qatlaşmağı bacarmalısan. Söz səni ahənrüba kimi çəkməlidir.
Bəzən saatlarla diktə edəndən sonra bədənim tərlə islanırdı. Ancaq işi yarımçıq
qoymurdum. Demək, sənətkar üçün yaradıcılıqda əsas amillərdən biri də yazıya
inadlı münasibətdir. Mən sevinirəm ki, sənin kimi gənclər belə halları müşahidə
edib; sən istəsən də, istəməsən də bu hadisələr sənin gözlərinin qarşısında cərəyan
etdiyi üçün həyatın boyu unutmayacaqsan. Bəlkə də, iş prosesində tənbəllik, ətalət
elə bu həddi – yaddaşın qoruğudu həddi keçib sənə yaxınlaşa bilməyəcək. Mənim
özümə də yadıma düşdükcə xoş təsir bağışalyır. Bu duyğular yenə həmin şövqlə
işləmək üçün istək amilinə çevrilir.
-Əli Rza müəllim, ” biz niyə sevmirik bir-birimizi”?
- Başa düşürəm, ifadə Zəlimxan Yaqubun məşhur “Biz
niyə sevməyək bir-birimizi” şeirindən gəlir. Mən də həmin fikrin fikrin təsiri
altında bir şeir yazmışam. İki-üç bəndi yada salım:
... Hazırıq
yollara tələ qurmağa,
Bir yazıq sərçəyə
tələ qurmağa.
Axı necə kərə
düşdük qarmağa,
Biz yenə sevmədik
bir-birimizi.
... İndi baxan
yoxdu bircə haqq sözə,
Deyəsən bu millət
gəlibdi gözə.
Allahın qarğışı
keçibdi bizə,
Biz yenə sevmədik
bir-birimizi.
Papaqlar boş qaldı
suyun üzündə,
Millət tarac oldu
Muğan düzündə.
Axırı çatmadı bircə
sözün də,
Biz yenə sevmədik
bir-birimizi.
Bu şeiri mən, əlbəttə, ustada ehtiramla onun iki
misrasını epiqraf gətirməklə 90-cı illərin dumanlı günlərində yazmışam. Zəlimxan
Yaqub böyük sənətkardır. Hədsiz dərəcədə poetik ruh üstə köklənmiş sənəkardır.
O, təbiətdə gördüyü harmoniyanı cəmiyyətdə də görmək istəyir. Və böyük ağrı ilə
həmin sualı cəmiyyətə ünvanlayır və cox doğru deyir ki, “... Arılar çiçəkdən
balı çəkirsə, biz niyə sevməyək bir-birimizi?” həmin fikrə istinadən yazdığım
şeirin tarixi cəmiyyətin hədsiz dərəcədə siyasiləşdiyi, hətta kimin nəyi düz
dediyinin fərqinə varmadan bir fiziki iş adamının da siyasətlə məşğul olmaq
iddiasına düşdüyü dövrlə bağlıdır. Bu da qütbləşmənin çoxluğuna, tərəflər
arasında ziddiyyətlərin az qala düşmənçiliyə aparıb çıxarır. Təzadlar cəmiyyətin
inkişafına kömək etməlidir. Azərbaycan xalqının əsrlər boyu qazandığı ən böyük
sərvətlərindən biri də dözvlətçilik mexanizminin olmasıdır. Biz bunun qədrini bilməliyik.
Konstitusiya, Himn, Bayraq, Gerb, ordu, polis, hüquqa istinad birmənalı şəkildə
cəmiyyətdə dövlətçilik atrinutu kimi qorunmalıdır. Prezidenti xalq seçir. Onun
fəaliyyət dövrü qərəzlə təhlil olunmamalıdır. Çox təəssüf ki, Azərbaycanda
başqasının fikrinin əsası oldu-olmadı rədd etmək, tərəflərin bir-birinə bədxah
münasibəti, dargözlük, qərəzkarlıq meylləri də inkarolunmazdır. Fürsət düşən
kimi ümumi mənafeni, milli dəyəri unudaraq, vətəndaşlıq missiyasını arxa plana
keçirərək ərazi bölgüləri, mənəm-mənəmlik iddiaları, tayfaçılıq, yerliçilik
psixologiyası... həqiqəti üstələyir. Artıq biz belə bir tarixi dövrün şahidi
olduq. Qarabağ itkisinin də kökündə bu dayanır. Az qala Azərbaycan dövlətçiliyini
itirmək təhlükəsi qarşısında idi və Azərbaycan xalqının ümumilli lideri Heydər
Əliyevin tarixi xidmətləri bu zaman daha aydın dərk olunur. Bəli, mən yenə də o
fikirdə qalıram, hələ də bir-birimizi qədərincə sevə bilmirik. Qiymətləndirə
bilmirik. Tərəflər bir-birinin düşüncələrinə hörmətlə, ehtiramla yanaşmaq istəmir.
Ancaq istiqlalın növbəti qərinələrində bütövlükdə xalqın xırda hisslərdən daha
yuxarılara qalxacağına inanıram. Xalq mənən ucaldıqca millət bütövləşir, Vətən
daha qüdrətli olur.
-”Kredo”da gənclərə geniş meydan açırsınız. Bir
istedadlı gənci gördükdə doğmalarınızı gördüyünüz qədər sevinirsiniz. Necə
bilirsiniz, bu gün istedadlı gənclər yetişirmi? Onların hansılarının haqqında
daha ümüdlüsünüz?
- Meydan açırsınız deyəndə ki... həqiqi istedad
üçün hər zaman meydan var. Ancaq istedad çox zaman bu meydanı görə bilmir. Onun
ruhunu qidalandıran varlığını istedadına uyğun kökləməyi təmin edən mühit
lazımdır. “Kredo”da bu mühit var. Mən istedadı tez tanıyıram. Çünki gənclərdə
bu keyfiyyət qaranlı içində görünən işıq kimidir. Qalır humanist münasibətə.
Doğmalıq, istedadı olan gənci öz övladın kimi qəbul etmək, onun yazdığına
düzgün münasibət bəsləmək və əlbəttə ki, dərc etmək... bax budur istedadı
cilalayan, onu yaradıcılığa bağlayan. Mən “Kredo”nun on beş illik fəaliyyəti
dövründə çoxlu gəncin daxilində yanan ədəbiyyat işığını görmüşəm, onların sözə,
sənətə məsuliyyətlə yanaşa bilmələri üçün imkanlarımı əsirgəməmişəm. Bəzən universitet tələbələri üçün redaksiyada
açıq dərslər keçmişəm. Hətta bir istedadlı gəncə ayrılıqda saatlarla mühaziə
oxumuşam. Hiss etmişəm ki, onlar redaksiyadan çıxanda kürədən çıxmış dəmir kimi
necə qızarıblar, közəriblər. Bu, onların mənəvi aləmlərindəki ocağın
alovlanmasıdır. Bu, mənim qəlbimdə qürur hissi doğurub, fəxarət doğurub.
Ayrı-ayrı universitetlərin gəncləri bizim redaksiyada təcrübə keçiblər, ilk
yazılarının bizdə dərc etdiriblər. Bu, sabah bizi əvə edəcək nəsillərdir.
Onların qayğısını biz çəkməsək, kim çəkməlidir? Ramiz Qasımov yazıçıdır. İlk əsərini
yazıb redaksiyaya gəlmişdi. Onu Humay ilahəsi mükafatına təqdim etdik. Özü
inanmasa da, müsahibəsini verdik. Əsəri haqqında ilk rəylər bizim qəzetdə dərc
olundu. Və beləliklə, bu gün Ramiz Qasımov kifayət qədər tanınan nasirdir. Həm
də onun yazdıqları üslub, janr, mövzu baxımından tapdaq deyil. O, orijinal
yazıçıdır. Vüsal Nuru ilk şeirlərini bizdə dərc etdirdi. Yazılarını təhlilə çəkdik.
İlk kitabınln redakroru oldum, ön söz yazdım. Təhsili haqqında fikirləşməyi
tövsiyə etdim. Sonra ali məktəbə də daxil oldu, universiteti bitirdi.
İstedadına uyğun bu gün ədəbi aləmdə yeri var. Ssenariləri əsasında filmlər çəkilir.
Ramiz Qurban şairdir, çox istedadlı gəncdir. Publisistikasına isə heç söz
yoxdur. Ancaq ona dəfələrlə xatırlatmışam ki, tənqiddə də müəyyən əndazə mütləq
gözlənilməlidir. Əndazəsizlik formanın dağıdılmasıdır. Məzmun öz mükəməlliyini
dəqiq və aydın formada tapır. Günay Dağlı posmodern şair, özünəməxsus qələmi olan publisistdir.
Televiziyalarda portret müsahibələr müəllifidir. Dəyərli bir kitabı da “Xoxan”
işıq üzü görüb. Aliyə Əsədova “Dağ bozumtul” əsəri ilə ədəbi arenaya çıxdı. Səmimi,
duyğulu qələm sahibidir. Son vaxtlar gec-gec görürəm. Lənkərandan Müşfiq
yazılarını göndərir. “Kredo” onun üçün də həqiqi yaradıcılıq labaratoriyasıdır.
Günay Əliağa qızının bədii yazıları da diqqətimi çəkir. Hətta onun poetik ruhu ilə
bağlı ədəbi məktub da yazmışam. Sənin özün, Yeqzar, ədəbi tənqidlə redaksiyaya
gəlmişdin. Bütün varlığınla sözə bağlı olduğunu ilk görüşdəncə anladım. Özünlə
çoxlu söhbətlərim oldu. Xeyli müddət redaksiyada çalışdın. İki ilə qədər vaxt
böyük təcrübə məktəbidir. Hekayələrin, məqalələrin çap olundu. Hərbi xidmətdə
olanda da bizimlə əlaqə saxlayırdın. Mənim də yaradıcılığımın ən yaxı
oxucularından birisən. Sənin sağlam gələcəyinə heç bir şebhəm yoxdur. Daha
ümidli olmaq nəyə deyirsən. Lap elə “Nəsimi” filmində deyildiyi kimi: “Mən çox
böyük məmnuniyyətlə ruhumu sənin kimi gənclərə əmanət edərdim”.
-AYB-nin qarşıdan gələn qurultayından gözləntiləriniz
nədi? Sizcə sədrliyə ən layiqli namizəd kimdi?
- Qurultay özü bir toplumdur. Adamlar bir yerə
yığışır, ümumi şəkildə keçilən yola nəzər salınır, səhvlər, əyintilər diqqətə çəkilir,
dünyanın ən dəyərli ədəbi hadisələri təhlil olunur və hər kəs yenə öz işinin
arxasınca gedir. Heç bir qurultay heç bir yazıçıya hazır resept vermir. Yenə
söz və sənətkar öz hücrəsində baş-başa qalır. Daxili-mənəvi mühitin hücrəsində.
Yazıçılar Birliyinin sədrliyinə ən layiqli namizəd fikri də mübahisəlidir. Mənə
qalsa, Xalq yazıçısı, böyük sənətkar Anarın imkanları bir çoxlarının qərəzli
iddiaları qədər tükənməyib. Müdriklik, təmkinlik onun xarakterik keyfiyyətləridir.
Ən qərəzkar opponentə belə sağlam münasibət göstərməyi bacarır. Unutmaq olmaz
ki, ayrılıqda hər hansı bir fərdin nail ola bildiyi bu keyfiyyətlər az-az
adamlarda toplanır. O, özündən yaşlılara da, gənclərə də, ədəbiyyatın bu gün əsas
aparıcı qüvvəsinə də normal münasibəti saxlayır. Əlbəttə, bu təşkilata rəhbərlik
edə biləcək gücdə olan çoxları var. İndi ad çəkmək istəməzdim, əvvəllər bu barədə
geniş danışmışam, təşkilatçılıq qabiliyyətini müşahidə edə bildiyim bir çox
adamların da adlarını çəkmişəm. Onların arasında gənclər də az deyil.
-Bu gün nə üzərində işləyirsiniz? Mümkünsə bir neçə
kəlmə yaradıcılıq planlarınız barədə.
- Doğrusu, ədəbi ictimaiyyətin çox geniş şəkildə və
müxtəlif istiqamətlərdə altmış illik yubilieyimi qeyd etməsi məndə çox xoş təəssürat
yaratdı. Və bir daha inandım ki, hər bir halal zəhmət gec-tez öz haqqını alır.
Bu haqq mənim üçün mənəvidir, yaradıcılığımın təqdir olunmasıdır. Ancaq orasını
da deyim ki, yubileydən sonra bir qədər düşünmək, yazdıqlarımı bir araya gətirmək
istəyirəm. Çoxdan yazmağa başladığım “Yurd” poemasının ayrı-ayrı fəsilləri üzərində
fasilələrlə də olsa iş gedir. “Od” romanımın ikinci hissəsini yazmağa isə yəqin
ki, başlayacam. Ancaq buna hələ tələsmirəm.
-Əli Rza müəllim, ədəbiyyat aləminə yenicə qədəm
qoyan gənclərə hansı tövsiyələriniz var?
- Əslində, bu suala artıq cavab vermişəm. Yuxarıda
gənclər haqqında danışanda bu barədə kifayət qədər bəhs etdim. Tövsiyəm isə hər
bir gəncin özünə inamlı olmasıdır. Təəssüf edirəm ki, bir çox gənclər – hətta
istedadları da var, oxumurlar. Bazaları demək olar ki, yoxdur. Onlar bilməlidirlər
ki, birmənalı şəkildə, oxumasalar, öyrənməsələr söz öz sirrini axıracan
açmayacaq. Ədəbiyyat dili bilməkdən başlanır. Ananın öyrətdiyi dil hələ əlifbadır.
Böyük dil dərsi böyük oxudan keçir. Zəngin yaradıcılıq yolu zəngin ədəbi-mədəni
sərvətə sahin olmaqdan başlanır. Gənclər sevgi hissinin müqəddəsliyini qorumağı
bacarmalıdır. Əlbəttə, birinci növbədə sözə sevgi hissinin.
Yeqzar Cəfərli
yeqzar_91@mail.ru
Blogger ŞƏRHLƏRİ
Facebook ŞƏRHLƏRİ