PROLOQ
Ürəyimin ağrısından,
Yatammadım neçə gecə.
Taleyiniz gəlib keçdi,
Söz önümdən bircə-bircə.
Əcəl sizi qılıqlayıb,
Yuvanızdan hara saldı?
Adlarınız hansı daşda,
Hansı yurdda batıb qaldı?
Diri tankı, diri topu,
Axı harda görmüşdünüz?
Tək-tükünüz yuxularda
Onu hərdən «atmışdınız»,
Onu hərdən «sürmüşdünüz».
Dağ yolunda bələdçisiniz
Kəklik idi, turac idi.
Ən qorxulu silahınız,
Sapand idi, ağac idi.
Görmüşdünüz qoşaqüllə,
Quş tüfəngi, bir də tələ.
Bilmirdiniz avtomatı,
Götürürlər necə ələ.
Qardaşlarım, kəm bəxtiniz,
Görün sizi hara atdı?
Kəmfürsətlər başımızı,
Görün harda necə qatdı?
Analara oğul deyil,
Neçə bağlı tabut gəldi.
Bir zamanlar hətta sizə,
Yas tutmaq da yasaq idi.
Gizli-gizli alışırdı,
Ana qəlbi, bacı dərdi.
Birdən xəbər çatardı ki,
Ordumuzun qüdrətinə
Kimsə şübhə eləyibdi.
Bir qocanın oyununa
Neçə cavan getdi qurban.
Hanı qoca mərhəməti?
Hanı Allah, hanı Quran?
Adınızı oxuyuram…
Əli, Səməd, Vaqif, Məhər…
Özünüzü görməsəm də,
Ruhunuzu axtaracam,
Səhər-axşam, axşam-səhər.
BİRİNCİ RUH
Sən
mənim adıma
rast gəlməyibsən.
Adsız uyuyuram bu qərib yerdə.
Sənə deməyəcəyəm
heç adımı da.
Məni diri bilir,
Gözləyir anam.
Demə,
qoy gözləsin,
dözməz bu dərdə.
Görürəm
qəbrimin içi yaş olur.
Deyəsən ağlayır anam xəlvətcə.
Girmir heç olmasa yuxuma
deyəm, ağlama, ay ana,
mən çox yaxşıyam.
Səndən narahatam,
Niyə hər gecə çıxıb
qaranlıqda yola baxırsan?!
Niyə vaxtsız yatıb,
vaxtsız qalxırsan?!
***
Qardaş da yoxdur ki, ona tapşırım.
Bəlkə… sən olasan…
Mənim qardaşım.
İndi ki, razısan,
Onda get bizə
Ovut anamızı, sən mənim başım.
ƏKS-SƏDA
Onun ünvanını bilmək istəsən,
Gəz Azərbaycanı.
O yazıq ananı,
Tap özün tanı.
Başında
yaylığı
gecə tək qara,
Kədərli gözləri
baxır yollara.
Hələ
üzməyibdir ümidini o.
Bəlkə də onunçün
hələ də əyməyib
düz qəddini o.
Sən elə bilirsən
o ana təkdir?!
Yox,
Ülvi qardaşım!
Sənin səhvin var.
Sayını bilmirəm,
amma
bu dərddə
Yenə də ən azı yüz ana olar.
Oğulsan söz axtar,
təsəlli üçün;
Yalandan söylə ki,
oğlun sapsağdır.
Axı o,
anadır, ana ürəyi
yeddi ağaclıqdan duyur ki,
gələn
ona nə deyəcək,
Bu nə qonaqdır!
***
İndi
Siz söyləyin, gedim-getməyim?
Bir igid ruhuna
Söz verdim axı.
Mənə namərd deyin,
Lap qorxaq deyin, gedib deməyəcəyəm,
Deməyəcəyəm!!!
Görmək istəmirəm mən ana dağı.
«Balam mənim gülümdür,
Gülümdür, bülbülümdür.
Ölsə analar ölsün,
Bala ölmək zülümdür».
İKİNCİ RUH
Məni
qapımızda yaxaladılar.
Bel götürüb
gedirdim yer əkməyə.
Bizm torpaqların bərəkətindən,
Uşaqlar alışır erkən əməyə.
Bu yaz
deyirdim ki, duman
çox olur,
Deməli,
məhsul da bol gətirəcəkdir.
Bizim torpağımız
qızıl torpaqdır.
Tikan əksən də
gül bitirəcəkdir.
Bir ev də tikirdim
iki qat,
böyük,
eyvanı qırx metr,
toyda lazımdır.
Gül-çiçək əkmişdim
Qırmızı, sarı…
Divardakı saz da
mənim sazımdır.
Məni qapımızda yaxaladılar…
Elə
qırx metrlik
toy eyvanımdan,
Yabamdan, xışımdan…
ata, anamdan
Ayırıb bu yad yerdə
Qırx arşınlıq
Bir quyuya saldılar.
Səsim çatmır,
Ünüm yetmir heç kəsə.
Barı görən
çiçəklərim açdımı?!
On il keçib aradan.
Qonşudakı o qız
görən məni unudub
özgəsinə qaçdımı?!
Qəza
məni burda,
qəfil haqladı.
Əsir düşdüm.
Soruşdular:
- Sən kimsən?
Bu torpağın yarasını
Yoxsa sağaltmağa
gələn həkimsən?
Biz ki, sənin torpağını
tanımırıq uzaqdan da.
İncimişik
Özbəkdən də,
tatardan da,
qırğızdan da,
qazaxdan da.
türkməndən də
Beynəlmiləl deyə-deyə
hardan hara gəlibsiniz?
Yoxsa
bizi qeyrətsiz,
maymaq millət
bilibsiniz?
Öz torpağın
ona-buna paylanır.
Qeyrətin var,
get al geri.
Yox, mən sənə
inanmıram.
Qoymaq olmaz
səni diri.
***
Görürsənmi –
ay el oğlu,
gəlib harda
Qeyrətsizə
döndüm necə.
Mən ayrı cür yaşamağa
göz dikmişdim.
Gör bir harda
öldüm necə.
Barı məndən
o firavan çağlarıma
salam de.
Kəndimizin
torpağına, bağlarına
salam de.
«Qüdrətdən sənğərli…»
dağlarına salam de.
De ki,
məndə günah yoxdur.
Qeyrətsizlər
yad torpağı qorumaq yox,
dağıtmaq üçün
göndərdilər
bura məni.
Əfqanıstan – Azərbaycan
gətirdilər hara məni?
DAĞLARIN ƏKS SƏDASI
Mən
sənə qeyrətsiz demirəm,
oğlum.
Təki qeyrətsizlər sənə oxşasın.
«Qeyrətli kişilər» sən ölən günü
Gəldilər kəndə ki,
Qonşular yazıqdı…
Guya dost kimi
Onlara əl tutub
yer bağışlasın.
Sənin bağ torpağın
getdi orada.
Mənim də «səngərim, qalam»
saraldı,
uçdu arada.
Qeyrətli kişilər
kişi donunda –
Qeyrətsiz qadından yaman olublar.
Qazaxda,
Tovuzda,
Laçında…
oğlum,
Qonşular üz basıb,
Dərə keçib, düz basıb,
Min yerə məktub yazıb,
Neçə dağımızı birdən alıblar.
Məncə oğul,
bu sövdada
bizim «qeyrətlilər»
çox-çox naşıdı.
Burda gəlib
dərd çəkməkdən –
Orda yatmaq çox yaxşıdı.
***
Yox,
yox,
ulu torpaq,
Sənin uğrunda
həmişə
hər yerdə
mərd olacağıq.
Sənin
hər qarışın
ocaq yeridi.
Qan töküb
o yeri
biz alacağıq.
Zəmanə dəyişib,
pis zəmanədi.
Rüşvətlə,
yalanla
sözü keçən var.
Sənin halal
çörəyindən, suyundan
hələ güc alan var.
hələ içən var.
Ömrüm səndən ayrı düşsə,
Bəxtim qara bağlar ağlar.
Öz oğlunu yad eyləyib,
Qoşqar kimi dağlar ağlar.
Gözlərindən qəm yaşını sil, yaşa.
Yaşa Vətən, milyon-milyon il yaşa.
Yaşamağın mənasını bil, yaşa.
Qəlbim duyur bu harayı,
Burda əmi, orda dayı.
Gecə-gündüz Araz çayı,
Ağlar çağlar, çağlar ağlar.
Gözlərindən qəm yaşını sil, yaşa,
Yaşa Vətən, milyon-milyon il yaşa.
Yaşamağın mənasını bil, yaşa.
Sənə namərd çıxsam əgər,
Babəklərim qan – yaş tökər.
Koroğlular kaman çəkər
Oxlar məni, saxlar, ağlar.
Gözlərindən qəm yaşını sil, yaşa.
Yaşa Vətən, milyon-milyon il yaşa.
Yaşamağın mənasını bil, yaşa.
ÜÇÜNCÜ RUH
Aman qardaş,
doğrudurmu deyirlər,
Gecə-gündüz
qan tökülür yurdumda.
Qarabağın tarixini danırlar,
Məscid uçur,
dam sökülür yurdumda.
Qarabağdı mənim dinim –imanım,
O torpağın
nişanəsi,
iziyəm.
Məni belə
aciz görmə qəbirdə,
Qəbirdə də
Qarabağın özüyəm.
***
…Dedilər ki,
Vətən səni
çağırır.
Yola düşdüm,
Vətən adı şirindir.
Nə biləydim,
mənə şirin olan tək,
Əfqana da
öz büsatı şirindir.
Sonra bildim
Amma…
daha gec idi.
Xəyanətin bildim qulu olmuşam.
«Böyüklər» də dillənmədi gedəndə.
Mən də bir az
dəli-dolu olmuşam.
Aman, qardaş,
Qədirə de oxusun.
alışıram,
«Sona bülbül» dedikcə.
Mən də ona göndərəcəm ərmağan,
Qəbrim üstə
«Xarı bülbül» bitdikcə.
Sevincimiz
başdan aşıb-daşırdı.
Doğrudan da
igid oğlan imiş o.
Yerimizi
görən hardan bilmişdi.
«Topxana»da
xoş günlərim keçibdi.
Danış görüm
«Cıdır düzü» dururmu?
«Qarabağın bülbülləri» yenə də
Arif kimi zəngulələr vururmu?
Vətən deyib bura gələn oğullar,
İndi,
deyir vətənində sayılmır?!
Deyirlər ki,
bizimkilər hələ də
Yuxudadı.
Ayılmır ki, ayılmır
Bu millətin
Gözlərinin yaşını
Görən niyə
birdəfəlik silmirlər.
«Namus» deyən daşnaklar,
öz dilində
«Namus» yaza bilmirlər.
Qarabağa
məndən «salam» deyərsən,
Yad eyləsin,
Qoy ruhumu bir gözəl.
Əlvida, qardaşım,
Sənə yaxşı yol!
Bir də gəlsən xoş xəbərlə qayıt gəl.
QARABAĞIN HARAYI
Mən görə bilmədim, ancaq deyirlər,
Sizin hamınızı
Gördük ekranda.
Biriniz harasa
tələsik qaçır,
Deyirlər, tanıdıq
vurulan anda.
Əfqan cavanları
yaxın dost bilib,
Bəlkə də
onlara deyibsən
dayan!
Axı əsgərliyə təzə
gedibsən.
Bilmirdin nə imiş
qırğın, ölüm,
qan
Mən özüm görmədim
sən vurulanda,
Bilmədim sonuncu sözün
nə olub.
Amma bilirəm ki,
qarmon çalanda,
həmişə deyərdin:
«ürəyim dolub».
Bilmirəm heç nəylə boşaldım onu,
Bilmirəm nə olacaq ömrümün sonu.
Hələ ki, bir yana çıxa bilmirəm,
«Dərdlə güləşirəm yıxa bilmirəm».
Elə müəmmalı sözlər deyərdin,
Sonra da başını yerə əyərdin.
Mən özüm görmədim sən vurulanda.
Bilmədim sonuncu sözün nə olub.
Amma bilirəm ki, dərin yaranda
Əzabın qanınla birgə yoğrulub.
Deməli, bu imiş tale oyunu.
Sevinc də kədər də can möhnətidi.
Hansı filosofsa deyibdi bunu
«Ölüm insanların son heyrətidi».
***
Gözlərində donub qalmış,
Son heyrətin qaldı sənin.
Məsləkinə, düz andına –
Sədaqətin qaldı sənin.
Gözəllərlə alqışlanan,
Taleyinlə qarqışlanan,
Qərənfillə naxışlanan,
Gül ziynətin qaldı sənin.
Bənövşəni qoxladığın,
Dəstə-dəstə bağladığın,
Ürəyində saxladığın,
Əmanətin qaldı sənin.
***
«Al, çax, fələk,
Silahını al, çax, fələk.
Namərdə meydan verdin,
Namərddən alçax, fələk».
BİR DÖYÜŞÇÜNÜN XATİRƏSİ
Bizə on altı gün
təlim keçdilər.
Cavan,
gözəl əsgərlər
keçdikləri təlimi
bir su kimi içdilər.
Atmağı,
vurmağı,
pusqu qurmağı,
Düşmən hücumunun
qabağında durmağı,
On altıncı gün –
Son gündə, bizə əsl məqsədi,
Bir mayor izah etdi.
Elə həmin gündən də,
Gülüşümüz
Bir qiymətli daş kimi
düşüb itdi.
***
Dumanlı bir gündə,
İlk döyüş tapşırığına
Göndərdilər məni də,
Kəşfiyyata gedirdik,
Hərəmiz bir tərəfdə,
Tez yığ-yığış edirdik.
Yaxşı yadımdadı,
bahar çağıydı.
Bir yan dərə idi,
Bir yan dağıydı.
Balaca bir obaya
yetişdik durduq.
Bir daşın dibində
uzanıb pusqu
qurduq.
Bu balaca obada,
Nə əkən var, nə biçən.
Adam gözə dəymirdi.
Elə bil ki, burada
Nə yeyən var, nə içən.
Qəfil hücum elədik
kənardakı bir evə.
Gördük cavan bir gəlin
Körpəsini oynadır.
Oynadır sevə-sevə.
***
Hələ də yadımdan
çıxmayıb o an,
Bizi görən kimi yazıq qorxudan.
Bilmədi körpəni
Heç hara dürtsün.
Bilmədi ağlasın,
bilmədi gülsün.
Öz dilində bizə nəsə deyirdi,
Bəlkə yalvarırdı, bəlkə söyürdü.
Getdi,
bir bağlama gətirdi, açdı,
Gördük ki, çörəkdi, bir az da aşdı.
O,
son tikəsini bizə verirdi,
Bu ona
dərd deyildi,
Körpəsinin dərdiydi
əsil dərdi.
Tərcüməçi çox dedi,
Neçə dəfə and içdi,
Bizim sənlə işimiz
anam-bacım, yoxdu, yox,
Yeməyi də aparın,
hamı toxdu,
vallah tox.
O, dondu heykəl təki
baxışları lal,
Sanki gözlərindən
oxuyurdum bir sual;
İnanımmı mən sizə?
İnam qalıbmı məndə?
Elə isə nə gəzib,
Axtarırsız bu kənddə.
Elə isə de görüm,
Kim aparıb ərimi,
Atamı, qardaşımı?!
Onların əvəzinə
Kəsəydiniz başımı.
Sizə pislik etmişdi?
Ya sərhəd basa-basa
Kəndinizə getmişdi?
Ahım sizi qoyarmı,
Sağ qalasız dünyada?
Gedin,
burdan tez gedin!
Bəlkə itkin bəxtimi
Ahım tapa oyada!
Bəlkə də ah tutdu,
Bizim neçə yoldaşı.
Yad torpaqda onlardan
Bizə nişanə qaldı,
Bir balaca
başdaşı!
EPİLOQ
Sizinlə burdaca
ayrılıram mən.
Hələlik deyirəm.
Əlvida?
Yox! Yox!
Sizin qəbrinizin
üstünə qanla
Mən sual qazıram.
bəs nida?
Yox! Yox!
Bir də yazıram ki,
sizin ömrünüz,
Dan yeri görməmiş
qüruba endi.
İgid qardaşlarım,
vallah bilmirəm.
Bu necə ömürdü, bu necə gündü.
Zəifdi qüdrətim, kütdü qələmim.
Ürək dolub-daşır,
yaza bilmirəm.
Mən də sizin kimi həyat yolunda,
Azmaq istəyirəm, aza bilmirəm.
Krasnoyarsk,
KANSK-BAKI, 1989
Blogger ŞƏRHLƏRİ
Facebook ŞƏRHLƏRİ